Istnieje teoria mówiąca, że biorąc pod uwagę kryterium wrażliwości, możemy wyodrębnić dwa typy dzieci – mlecze i orchidee. Mlecze to typowo rozwijające się dzieci nie mające specjalnych potrzeb i wymagań w zakresie warunków wzrastania i rozwoju. Są to jednostki odporne, w miarę dobrze radzące sobie z problemami. Biorąc pod uwagę cechy i umiejętności, jakie posiadają dzieci mlecze nie musimy poświęcać im aż tak wielkiej uwagi. Nie mniej jednak każdy rodzic powinien rozwijać potencjał dziecka, dostrzegać jego indywidualne predyspozycje i dbać o wszechstronny rozwój niezależnie od tego, jaki poziom wrażliwości posiada jego dziecko. Drugim omawianym typem są dzieci orchidee, potrzebujące specjalnego traktowania i odpowiednich warunków, aby w pełni się rozwinąć. Orchidee to jednostki, których poziom wrażliwości jest znacznie wyższy od przeciętnego, co może stać się przyczyną ograniczeń i trudności lub też cechą pozytywną, w zależności od tego, jaką postawę przyjmie rodzic.
Analizując literaturę przedmiotu można zauważyć, że wysoka wrażliwość jest cechą, która występuje u około 15%–20% populacji, mimo tego świadomość i wiedza społeczeństwa na ten temat jest nadal niska. Dominuje stereotypowe myślenie i stwierdzenia poddające wątpliwości prawidłowość i dojrzałość dzieci wrażliwych.
Czym jest wysoka wrażliwość
Wysoka wrażliwość to wrodzona cecha, której determinantem może być temperament lub też indywidualne warunki neurologiczne.
Jej występowanie możemy zaobserwować w następujących obszarach
- Fizyczny – dziecko reaguje z nadmierną wrażliwością na tkaniny, zapachy, dźwięki, temperaturę, głód, ból, może również być bardziej podatne na stany alergiczne.
- Emocjonalny – dziecko bez problemu zauważa nastroje innych osób, potrafi odczytywać niewerbalne oznaki emocji, niezwykle intensywnie przeżywa wszelkie emocje, bardzo szybko jego emocje ulegają skrajnym zmianom.
- Społeczny – dziecko preferuje spokój, zbyt częste zmiany w krótkim czasie lub nagłe zmiany napawają je lękiem. Znalezienie się w centrum zainteresowań powoduje negatywne emocje.
Wysoko wrażliwe dziecko jest:
- empatyczne
- nieśmiałe
- wrażliwe na krytykę
- bystre
- sprawia wrażenie smutnego
- refleksyjne
- kreatywne
Dekalog rodzica, czyli w jaki sposób możesz wspierać wrażliwe dziecko
- Pamiętaj, że rodzice są najważniejszymi osobami dla dziecka, i to czy uzyska waszą akceptację będzie rzutowało na całe jego życie. Dlatego nie należy krytykować, karać za symptomy wysokiej wrażliwości, a raczej poszukać w tej sytuacji pozytywnych stron i uznać ją za zbiór cech, które będą występowały u dziecka całe życie. Miłość, zrozumienie, akceptacja i wsparcie to najlepsze, co możesz zaoferować swojemu dziecku.
- Nie zmuszaj do zmian – zdarza się, że rodzic nie jest w stanie zaakceptować wysokiej wrażliwości, najczęściej ma to miejsce w przypadku chłopców, wówczas może różnymi sposobami namawiać dziecko do zmian, warto wiedzieć, że takie praktyki najczęściej powodują frustrację, zaburzenia zachowania, a nawet depresję.
- Twórz idealne warunki do rozwoju i działania – tylko dzięki dogłębnej obserwacji i analizie zachowań i cech dziecka jesteś w stanie zaplanować, stworzyć i wdrożyć strategie postępowania, które zapewni dziecku możliwość rozwijania potencjału.
- Nie porównuj – twoje dziecko jest wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju, w związku z tym wszelkie próby porównywania go z innymi dziećmi są bezcelowe, każde dziecko jest bowiem inne, w skali porównań zawsze możemy wskazać nie tylko tych lepszych, ale i gorszych.
- Nie izoluj – mimo, że niektóre sytuacje sprawiają mu problemy, nie należy dziecka odcinać od naturalnego otoczenia. Zadaniem rodzica jest zahartowanie dziecka, tak aby w jak najmniejszym stopniu odczuwało skutki wrażliwości.
- Słuchaj aktywnie – może się zdarzyć, że twoim zdaniem dziecko reaguje, odczuwa na wyrost. Pamiętaj, że to twoje zdanie i nie jesteś w stanie obiektywnie ocenić tego jakie doznania towarzyszą dziecku. Dlatego postaraj się wierzyć w jego słowa, bowiem dzieci o szczególnej wrażliwości są znacznie bardziej wyczulone na odbiór wszelkich bodźców i stanów.
- Stale monitoruj poziom wrażliwości – należy pamiętać, że dziecko w pewnych momentach życia może znacznie bardziej odczuwać skutki nadwrażliwości, może się również zdarzyć, że nie będzie potrafiło poradzić sobie z tą sytuacją. Zadaniem rodzica jest stała obserwacja oraz reagowanie w razie potrzeby. Warto nauczyć dziecko sposobów radzenia sobie w razie trudności oraz tego w jaki sposób umiejętnie rozładować negatywne konsekwencje.
- Interwencja – w przypadku, gdy zarówno ty jak i dziecko nie radzicie sobie z nadwrażliwością lub też podejmujesz szereg działań, a dziecko nadal ma widoczne trudności w funkcjonowaniu, warto zgłosić się do specjalisty psychologa lub też wspomnieć o tych kwestiach podczas wizyty u pediatry.
- Bądź rzecznikiem dziecka – z uwagi na nadmierną wrażliwość dziecko nie będzie chętnie rozmawiało o własnych doznaniach, odczuciach, ponieważ raczej woli pozostać w cieniu, dlatego to twoim zadaniem będzie w odpowiednio dyskretny sposób poinformować osoby z najbliższego otoczenia o tym specjalnych potrzebach dziecka.
- Ograniczenia – jeśli udało ci się rozpoznać bodźce wywołujące nadmierną reakcję postaraj się usunąć je z otoczenia, jeśli to możliwe, lub też ograniczyć ich liczbę.
Jeśli masz pewne podejrzenia i chcesz potwierdzić bądź wykluczyć występowanie u twojego malucha syndromu wysoko wrażliwego dziecka, odpowiedz na poniższe pytania. Jeśli przy co najmniej 13 stwierdzeniach zaznaczyłaś odpowiedź twierdzącą, to twoje dziecko prawdopodobnie jest wysoko wrażliwe1.
- Łatwo można je przestraszyć.
- Przeszkadzają mu gryzące ubrania, szwy, metki drapiące skórę.
- Nie przepada za dużymi niespodziankami.
- Nauka łatwiej mu przychodzi dzięki łagodnym wskazówkom, źle reaguje na surowe kary.
- Sprawia wrażenie, jakby czytało w twoich myślach.
- Słowa, których używa znacznie przewyższają normę typową dla wieku.
- Żaden niezwykły, nawet najdelikatniejszy zapach nie umknie jego uwadze.
- Jego poczucie humoru odznacza się niezwykłą inteligencją.
- Zdaje się być obdarzone intuicją.
- Trudności sprawia mu zasypianie po dniu pełnym wrażeń.
- Nie radzi sobie zbyt dobrze z sporymi zadaniami.
- Mając wilgotne lub zabrudzone piaskiem ubranie chce się natychmiast przebrać.
- Zadaje mnóstwo pytań.
- Jest perfekcjonistyczne.
- Zauważa, gdy inni cierpią lub są zestresowani.
- Preferuje spokojne zabawy.
- Pytania, które zadaje skłaniają do przemyśleń i refleksji
- Jest szczególnie wrażliwe na ból.
- Nie przepada za hałaśliwymi miejscami.
- Zauważa nawet najdrobniejsze zmiany w otoczeniu, wyglądzie innych.
- Przed podjęciem wyzwania zastanawia się nad poziomem bezpieczeństwa planowanych działań.
- Gdy w najbliższym otoczeniu nie ma obcych osób, dziecko funkcjonuje najlepiej.
- Towarzyszą mu bardzo głębokie odczucia.
Każde dziecko chce być rozumiane i kochane przez swoich rodziców, dlatego tak ważnym jest, aby mądrze towarzyszyć dziecku i odpowiednio je stymulować. Warto postępować w taki sposób, by dziecko swoją nadmierną wrażliwość postrzegało jako wyjątkową zaletę, a nie ograniczenie.
- Opracowano na podstawie Elaine Aron, Wysoko wrażliwe dziecko, jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?, GWP.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej sięgnij po następujące książki
- Elaine Aron, Wysoko wrażliwe dziecko, jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?, GWP.
- Dr W. Thomas Boyce, Dziecko Orchidea czy mlecz. Jak wspierać wrażliwe dzieci., Wydawnictwo Czarna Owca.
- Jenet Poland, Wrażliwe dziecko, Rebis.
