W gardle u człowieka, w miejscu skrzyżowania drogi oddechowej i pokarmowej, znajdują się skupiska tkanki chłonnej , do której zaliczamy:
- migdałki podniebienne znajdujące się w gardle środkowym oraz migdałek gardłowy (tzw. trzeci migdałek) który znajduje się w gardle tylnym, a dokładnie na sklepieniu nosogardła;
- migdałki trąbkowe - symetrycznie położone obok ujść gardłowych trąbek słuchowych ;
- migdałek językowy - na nasadzie języka;
- pasma boczne na bocznej ścianie gardła i liczne pojedyncze grudki chłonne na tylnej ścianie gardła.
Wymienione struktury/skupiska tkanki chłonnej tworzą układ zwany pierścieniem Waldeyera. Dziecko przychodzi na świat z częściowo wykształconymi migdałkami, które w ciągu życia ulegają przeobrażeniom. Od 6 miesiąca życia, kiedy zanika odporność immunologiczna przekazywana przez matkę zaczynają rozwijać się własne mechanizmy odpowiedzi immunologicznej. Lokalizacja pierścienia Waldeyera na granicy drogi oddechowej i pokarmowej powoduje stały kontakt z antygenami. Migdałek gardłowy rozrasta się systematycznie do 3 roku życia, a największe rozmiary osiąga pomiędzy 3 a 7 rokiem życia. Jest to całkowicie fizjologiczne zjawisko. Od 7 – 8 roku życia, migdałek gardłowy i w mniejszym stopniu migdałki podniebienne ulegają stopniowemu zanikowi. W tym czasie przerastają pasma boczne i grudki chłonne na tylnej ścianie gardła. Przerośnięty migdałek gardłowy (trzeci) występuje najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, jakkolwiek rzadko może też dotyczyć niemowląt i nastolatków.
Objawy przerośniętego migdałka gardłowego (trzeciego migdałka) :
- upośledzona drożność nosa, oddychanie przez usta, ciężki, głośny oddech, chrapanie w nocy, bezdechy senne;
- przewlekły katar, stany zapalne w obrębie zatok przynosowych ;
- ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, męczący kaszel – zespół zatokowo-oskrzelowy;
- nawracające infekcje górnych dróg oddechowych;
- zmiana barwy głosu, mowa niewyraźna, nosowa, tzw. nosowanie zamknięte;
- ostre zapalenia ucha środkowego (niekiedy z wyciekiem z ucha) lub przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego z utrzymywaniem się płynu w jamie bębenkowej skutkujące niedosłuchem przewodzeniowym.
Długo utrzymujący się przerost trzeciego migdałka może także doprowadzić do zaburzeń w rozwoju części twarzowej czaszki i powstania wad zgryzu (podniebienie gotyckie, tyłozgryz). Oddychanie przez usta, chrapanie i bezdech senny powodują, że w ciągu dnia dziecko może być niewyspane, apatyczne, rozkojarzone. Przy znacznym przeroście migdałków podniebiennych obserwujemy trudności w połykaniu, zwłaszcza pokarmów stałych. Przewlekły niedosłuch w okresie rozwijania się mowy u dziecka powinien być szczególnie niepokojący i nie wolno go przegapić ze względu na długotrwałe konsekwencje.
Jak rozpoznajemy przerost migdałka gardłowego?
Dla postanowienia właściwej diagnozy istotny jest dokładny wywiad (zazwyczaj z rodzicami) oraz wnikliwe badanie małego pacjenta. W badaniu laryngologicznym dokonujemy oceny:
- jamy nosa (stopień obturacji, obecność i charakter wydzieliny),
- migdałków podniebiennych, obecność ew. wydzieliny na tylnej ścianie gardła, ocena zgryzu , podniebienia,
- stanu ucha środkowego; dokładne obrazowanie umożliwia videootoskopia lub mikrootoskopia,
- nosogardła – za pomocą badania endoskopowego, które jest precyzyjne, obiektywne i stosunkowo proste.
Przy użyciu cienkiego, giętkiego fiberoskopu, który wprowadza się przez nozdrza przednie do jamy nosa, możliwa jest dokładna ocena nosogardła, gdzie znajduje się migdałek gardłowy. Istotna jest nie bezwzględna wielkość migdałka, ale stosunek jego masy do wielkości światła nosogardła i jego położenie względem ujścia trąbek słuchowych. Przy niewielkich wymiarach przestrzeni nosogardła nawet względnie nieduży migdałek może być wskazaniem do adenotomii czyli operacyjnego usunięcia trzeciego migdałka. Fiberoskopia nosogardła jest najczęściej badaniem rozstrzygającym przy ustalaniu wskazań do adenotomii. Zdjęcie rentgenowskie - rtg nosogardła - jest badaniem mało obiektywnym i często bywa trudne do zinterpretowania. Dodatkowo niepotrzebnie naraża dziecko na ekspozycję promieniami rentgenowskimi. Radykalne leczenie przerostu migdałka gardłowego jest leczeniem operacyjnym (zawsze w znieczuleniu ogólnym). Zabieg adenotomii przeprowadza się w uzasadnionych przypadkach celem uniknięcia wyżej opisanych powikłań.
