Dlaczego żelazo jest tak ważne?
Żelazo pełni w organizmie dziecka wiele kluczowych funkcji:
- transport tlenu – wchodzi w skład hemoglobiny w czerwonych krwinkach,
- rozwój mózgu – bierze udział w procesach mielinizacji i syntezy neuroprzekaźników,
- wzmacnianie odporności – wspiera działanie limfocytów i innych komórek obronnych,
- udział w metabolizmie – jest składnikiem enzymów potrzebnych w przemianach energetycznych.
Dzieci rosną bardzo szybko, a wraz z tym rośnie ich zapotrzebowanie na żelazo. Szczególnie narażone na niedobory są niemowlęta, przedszkolaki i nastolatki w okresie skoków wzrostowych.
Źródła żelaza w diecie
Żelazo w żywności występuje w dwóch formach:
- żelazo hemowe – znajdujące się w mięsie, rybach, drobiu; łatwo się wchłania (15–35%);
- żelazo niehemowe – obecne w produktach roślinnych (kasze, warzywa strączkowe, zielone warzywa liściaste, suszone owoce); wchłania się gorzej (2–20%), ale jego przyswajalność zwiększa obecność witaminy C.
W diecie dziecka dobrze jest łączyć różne źródła żelaza, a posiłki roślinne wzbogacać o produkty bogate w witaminę C (np. paprykę, natkę pietruszki, owoce cy-
trusowe).
Kiedy najczęściej dochodzi do niedoborów?
Do niedoboru żelaza może prowadzić kilka sytuacji:
- zbyt mała podaż w diecie – szczególnie u dzieci jedzących wybiórczo lub unikających mięsa,
- zwiększone zapotrzebowanie – w okresach intensywnego wzrostu, w wieku dojrzewania,
- utraty krwi – np. przy obfitych miesiączkach u nastolatek, krwawieniach z przewodu pokarmowego,
- zaburzenia wchłaniania – np. przy celiakii, chorobach zapalnych jelit,
- zbyt wczesne lub nieprawidłowe rozszerzanie diety – u niemowląt karmionych wyłącznie mlekiem krowim lub bez odpowiednich produktów stałych.
Objawy niedoboru żelaza u dzieci
Niedobór żelaza rozwija się powoli i początkowo nie daje wyraźnych sygnałów. Najczęstsze objawy to:
- przewlekłe zmęczenie, apatia, brak energii,
- bladość skóry i błon śluzowych,
- pogorszenie koncentracji, problemy z nauką,
- częste infekcje,
- łamliwość włosów i paznokci, zajady w kącikach ust,
- niekiedy nietypowe zachcianki żywieniowe (np. jedzenie kredy, lodu, ziemi).
Ponieważ objawy są mało swoiste, diagnozę zawsze powinien potwierdzić lekarz na podstawie badań krwi. Najczęściej zlecane są: morfologia, poziom ferrytyny, żelaza w surowicy i wskaźników gospodarki żelazowej.
Suplementacja żelaza – kiedy jest potrzebna?
Najważniejsza zasada: suplementacja żelaza u dzieci powinna odbywać się wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Podawanie preparatów „na własną rękę” może być szkodliwe, bo nadmiar żelaza również jest niebezpieczny – odkłada się w narządach i powoduje uszkodzenia wątroby czy serca.
Lekarz podejmuje decyzję o suplementacji, gdy badania potwierdzają niedobór lub anemię. Dobiera odpowiednią dawkę w zależności od wieku, masy ciała dziecka i stopnia niedoboru.
Jakie są formy suplementów żelaza dla dzieci?
Na rynku dostępne są różne preparaty:
- syropy i krople – wygodne dla niemowląt i małych dzieci,
- tabletki, kapsułki lub saszetki – dla starszych dzieci i nastolatków,
- preparaty łączone – żelazo z witaminą C lub innymi witaminami i minerałami.
Podstawą leczenia jest żelazo w formie doustnej. Iniekcje (podawanie dożylne) stosuje się wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, np. przy ciężkich chorobach przewodu pokarmowego.
Jak wspierać wchłanianie żelaza?
Podając dziecku suplement, warto pamiętać o kilku zasadach:
- Żelazo najlepiej przyjmować na czczo lub między posiłkami, popijając wodą.
- Witamina C poprawia jego przyswajalność – można podać sok pomarańczowy lub bogaty w witaminę C owoc.
- Nie należy łączyć żelaza z mlekiem, nabiałem, gdyż zmniejszają jego wchłanianie.
- W razie problemów żołądkowych (nudności, zaparcia) lekarz może zalecić przyjmowanie preparatu po posiłku.
Co powinien zrobić rodzic?
- Obserwuj dziecko – jeśli zauważysz niepokojące objawy (bladość, brak energii, częste infekcje), skonsultuj się z pediatrą.
- Dbaj o dietę – serwuj posiłki bogate w żelazo i witaminę C.
- Nie suplementuj na własną rękę – zawsze rób to pod kontrolą lekarza.
- Kontroluj badania – jeśli dziecko miało niedobór, ważne są regularne kontrole morfologii i ferrytyny.
Podsumowanie
Żelazo jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka, a jego niedobory występują częściej, niż mogłoby się wydawać. Objawy bywają niespecyficzne, dlatego w razie wątpliwości należy wykonać badania i skonsultować się z pediatrą. Suplementacja powinna być zawsze kontrolowana medycznie – to nie jest zwykła witamina, a mikroelement, którego nadmiar również szkodzi. Najlepszą profilaktyką pozostaje zbilansowana dieta bogata w mięso, ryby, strączki i warzywa.
Świadomy rodzic, który wie, jak ważne jest żelazo i jak je bezpiecznie uzupełniać, może skutecznie chronić swoje dziecko przed anemią i jej powikłaniami.
