Czym są probiotyki?
Probiotyki to żywe mikroorganizmy (głównie bakterie kwasu mlekowego i drożdże), które – podawane w odpowiednich ilościach – przynoszą korzyści zdrowotne. Najczęściej należą do rodzajów Lactobacillus, Bifidobacterium i Saccharomyces.
Naturalnie występują w jelitach, ale można je też dostarczać w postaci:
- suplementów diety (kapsułki, krople, saszetki),
- produktów spożywczych (np. jogurty, kefiry, kiszonki),
- mieszanek mlecznych wzbogacanych o szczepy probiotyczne.
Dzięki nim możliwe jest utrzymanie równowagi flory bakteryjnej, która ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka.
Mikrobiota jelitowa – strażnik odporności
W jelitach znajduje się aż 70–80% komórek układu odpornościowego. Dlatego to, co dzieje się w brzuchu dziecka, wpływa na jego odporność, samopoczucie, a nawet rozwój psychiczny.
Już w pierwszych latach życia mikrobiota kształtuje się i „uczy” organizm rozpoznawania drobnoustrojów – tych pożytecznych i tych szkodliwych. Zaburzenia równowagi bakteryjnej (tzw. dysbioza) mogą zwiększać podatność na infekcje, biegunki czy alergie.
Czynniki, które często zakłócają równowagę mikrobioty u dzieci, to:
- antybiotykoterapia,
- cesarskie cięcie (brak kontaktu z florą bakteryjną matki w trakcie porodu),
- sztuczne karmienie,
- dieta uboga w błonnik i produkty fermentowane,
- stres i niewyspanie.
Regularne stosowanie probiotyków może pomóc przywrócić lub utrzymać równowagę flory bakteryjnej.
Najważniejsze korzyści ze stosowania probiotyków u dzieci
1. Wzmacnianie odporności
Probiotyki wspierają dojrzewanie układu immunologicznego. Badania pokazują, że dzieci przyjmujące preparaty probiotyczne rzadziej chorują na infekcje dróg oddechowych i szybciej wracają do zdrowia.
Niektóre szczepy, np. Lactobacillus rhamnosus GG czy Bifidobacterium lactis BB-12, zmniejszają częstość przeziębień i zapaleń ucha środkowego, a także skracają czas trwania objawów.
2. Ochrona podczas i po antybiotykoterapii
Antybiotyki zwalczają bakterie chorobotwórcze, ale niestety niszczą również te pożyteczne. W efekcie może dojść do biegunek, bólu brzucha czy osłabienia odporności. Podawanie probiotyku równolegle z an-
tybiotykiem (z zachowaniem kilku godzin odstępu) i przez kilka dni po zakończeniu kuracji znacząco zmniejsza ryzyko tzw. biegunki poantybiotykowej.
Najlepiej przebadane w tym kontekście szczepy to Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus GG i Lactobacillus reuteri DSM 17938.
3. Wsparcie pracy układu pokarmowego
Probiotyki pomagają regulować perystaltykę jelit, łagodzą kolki niemowlęce i zmniejszają ryzyko zaparć. W przypadku dzieci z zespołem jelita drażliwego (IBS) mogą redukować ból brzucha i wzdęcia. Ponadto wspomagają trawienie laktozy i wchłanianie witamin z grupy B oraz witaminy K.
4. Profilaktyka alergii i atopowego zapalenia skóry
Coraz więcej badań wskazuje, że odpowiednio dobrane szczepy probiotyczne mogą zmniejszać ryzyko rozwoju alergii, w tym atopowego zapalenia skóry (AZS). Probiotyki wpływają na tzw. tolerancję immunologiczną, ucząc układ odpornościowy dziecka prawidłowego reagowania na alergeny.
U kobiet w ciąży i karmiących stosowanie preparatów zawierających np. Lactobacillus rhamnosus GG może wspierać odporność dziecka już od pierwszych dni życia.
5. Wspomaganie regeneracji po infekcjach
Po chorobach przebiegających z gorączką lub biegunką mikroflora jelitowa jest często osłabiona. Probiotyki pomagają odbudować jej równowagę, dzięki czemu dziecko szybciej wraca do sił i lepiej przyswaja składniki odżywcze.
Jak wybrać odpowiedni probiotyk dla dziecka?
Nie każdy probiotyk działa tak samo. Kluczowe jest dobranie szczepu do potrzeb dziecka. Oto kilka zasad:
1. Zwracaj uwagę na nazwę szczepu, nie tylko rodzaj bakterii.
Każdy probiotyk powinien być opisany trzema członami, np. Lactobacillus rhamnosus GG – tylko konkretne szczepy mają potwierdzone działanie kliniczne.
2. Dopasuj preparat do wieku dziecka.
Dla niemowląt najlepiej sprawdzają się krople, dla starszych – saszetki lub kapsułki.
3. Wybieraj produkty przebadane klinicznie.
Unikaj przypadkowych suplementów o nieznanym składzie i pochodzeniu. Warto zapytać pediatrę lub farmaceutę o rekomendowany preparat.
4. Zwróć uwagę na sposób przechowywania.
Niektóre probiotyki wymagają chłodzenia, inne są stabilne w temperaturze pokojowej.
Jak długo podawać probiotyk?
To zależy od celu:
- Podczas antybiotykoterapii – przez cały okres przyjmowania antybiotyku i 5–7 dni po jej zakończeniu.
- W celu wzmocnienia odporności – w okresach zwiększonej zachorowalności (jesień, zima), przez 1–3 miesiące.
- Przy alergiach lub problemach jelitowych – zgodnie z zaleceniem pediatry, często w cyklach kilkutygodniowych.
Probiotyki można stosować długotrwale, zwłaszcza jeśli dziecko ma skłonność do infekcji lub przyjmuje leki osłabiające mikrobiotę (np. antybiotyki, inhibitory pompy protonowej).
Naturalne źródła probiotyków w diecie dziecka
Oprócz suplementów, warto wprowadzać do jadłospisu produkty bogate w naturalne bakterie fermentacji mlekowej:
- jogurt naturalny, kefir, maślanka,
- kiszona kapusta i ogórki (dla starszych dzieci),
- fermentowane produkty sojowe (np. tempeh),
- zakwas z buraków.
Dla lepszego efektu probiotyki warto łączyć z prebiotykami, czyli składnikami pożywienia, które „karmią” dobre bakterie (np. banany, cebula, czosnek, pełne ziarna, inulina).
Czy probiotyki są bezpieczne?
Tak – probiotyki uznawane są za bezpieczne dla dzieci, również dla niemowląt, o ile stosowane są zgodnie z zaleceniami.
Wyjątkiem są dzieci z ciężkimi zaburzeniami odporności lub po operacjach jelit – w takich przypadkach decyzję o stosowaniu probiotyku powinien zawsze podjąć lekarz.
Podsumowanie
Probiotyki to naturalne wsparcie zdrowia dziecka – od pierwszych dni życia aż po wiek szkolny. Wzmacniają odporność, chronią przed skutkami antybiotykoterapii, wspierają trawienie i mogą łagodzić objawy alergii.
Choć nie zastąpią zdrowej diety ani ruchu na świeżym powietrzu, stanowią cenne uzupełnienie codziennej profilaktyki.
Warto wybierać sprawdzone preparaty o potwierdzonym działaniu, dopasowane do wieku i potrzeb dziecka. A przede wszystkim warto dbać o jego mikrobiotę każdego dnia, bo w zdrowych jelitach kryje się zdrowy i szczęśliwy maluch.
